نقشه ذهنی، نموداری درختی است که برای بیان کلمات، ایده‌ها، فعالیت‌ها یا موارد دیگر مربوط به یک کلید واژه یا ایده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نقشه ایده ای برای یادداشت برداری و شکوفایی خلاقیت است که توسط تونی بوزان (tony buzan) ابداع شده است. این نمودار برای تولید، سازماندهی و ساختار دهی ایده‌ها و افکار به کار گرفته می‌شود و در حل مسئله، فرایند تصمیم‌گیری و نوشتن می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
عناصر یک نقشه ذهنی به صورت ادراکی و بر اساس اهمیت مطالب در قالب گروه‌ها، شاخه‌ها و قسمت‌های متفاوت قرار می‌گیرند. نقشه‌های ذهنی را می‌توان برای مرور حافظه نیز به کار بست.
ترسیم نقشه ذهنی راهی ساده، اما بسیار مؤثر برای تصویرسازی، سازمان دادن و ساختار بخشیدن به افکار، دانش و اطلاعات است. بهترین نکته درباره‌ی این تکنیک آن است که نحوه کار و نمایش نقشه ذهن، برخلاف بسیاری از روش‌های دیگر ، به روند طبیعی تفکر مغز کمک می‌کند. اطلاعات در آن واحد از راه‌های مختلفی به شکل کلمه، رنگ، تصویر، نشانه و نمایه‌های فضایی ارائه شده و به این صورت با آسان شدن پردازش مطالب، یادگیری و به یادسپردن آنها نیز آسان‌تر می‌شود.
تونی بازان کتاب های زیادی در عرصه شکوفایی ذهن ، بهره وری در کار ها ، تقویت حافظه و به ویژه نقشه ذهن نوشته و با استفاده از جلسات مختلف در کشور های گوناگون ایده نقشه ذهن خود را میان مردم گسترش داده است تا آنها هم بتوانند از آن ایده ها بهره ببرند.
ساختار نقشه ذهنی
نقشه‌های ذهنی با ارائه کردن یک نمای شعاعی، شکلی و غیر خطی مغز را در ضمن تلاش برای حل مسئله و فعالیت‌های سازمان دهی، به سمت طوفان فکری هدایت می‌کند. اگر چه شاخه‌های یک نقشه ذهنی نشانگر ساختار سلسله مراتبی درختی است، اما قرارگیری شعاعی آنها اولویت بندی معمول را مختل می‌کند که در این حیث با ساختارهای خطی متفاوت است. این رویکرد به طوفان فکری کاربران این نمودار را تشویق می‌کند که مفاهیم را بدون میل به استفاده و آغاز یک قالب فکر خاص به یکدیگر متصل کنند.
نقشه ذهنی را می‌توان با همان ایده ترسیم مفاهیم رسم کرد. اولی بر مبنای سلسله مراتب شعاعی و ساختار درختی ای است که ارتباط بین مفهوم کلیدی و شاخه‌ها را نشان می‌دهد، در حالی که در ترسیم مفاهیم، اتصال بین مفهوم‌ها به شکل‌هایی متنوع تر صورت می‌پذیرد.
هرچه بتوانید از متن‌ها کم کرده و تصاویر را جایگزین کنید برای مغزتان بهتر است. با ارائه‌ی اطلاعات به شیوه‌ای متفاوت و نمایش آن بصورت بصری، مغزتان را قادر می‌کنید تا اطلاعات را سریع‌تر درک و به شکل مؤثرتری حفظ نماید و در نهایت سریع‌تر به یاد آورد.
نرم افزار برای ترسیم نشقه ذهنی
نرم افزار iMindMap
iMindMap نرم‌افزاری کاربردی و در عین حال ساده است که به شما این امکان ترسیم ایده ها و افکارتان را با استفاده از عناصر گرافیکی و نوشتاری و سریع فراهم می‌کند. ترسیم ایده‌ها و طرح‌ها به صورت گرافیکی سبب می‌شود که راه حل مشکلات پدیدار و تجزیه و تحلیل طرح‌ها راحت‌تر و ساده‌تر گردد.
تهیه و ترسیم نقشه‌ها به راحتی چسباندن تمبر بر روی نامه است، فقط کافی است المان ها مختلف را درون برنامه بکشید و رها کنید. نقشه‌ها ، دیاگرام‌ها و فلوچارت‌ها و اشکال گرافیکی از پیش ساخته شده توسط iMindMap به‌صورت تصاویر برداری (Vector) هستند که از کیفیت بالایی برخوردار هستند دارند. این نرم افزار به پرورش ایده‌های شما و تقویت تفکر و به ثمر رساندن آنها شما در بهتر زندگی کردن کمک میکنمد.
دانلود نرم افزار ترسیم نقشه ذهنی iMindMap
ایده اصلی این مقاله از سخنرانی تونی بوزان در همایش TEDx گرفته شد و با کمی تخلص از سایت جناب آقای مهدی لاریان محتوای آن آماده شد. برای دانلود نرم افزار می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید و یا به مقاله اصلی در سایت مذکور مراجعه کنید.